Skilnad mellom versjonar av «Jamvektsmål»

Frå Mållekken
Hopp til navigering Hopp til søk
sInkje endringssamandrag
Line 5: Line 5:
=== Upphav ===
=== Upphav ===


Upphavet til namnet og ovringi ligg i [[gamalnorsk]] tid. I [[austnorsk]] fekk då tvostavingsord med stutt rotstaving jamn [[tyngd]] (jamvekt) på båe stavingane: <u>''ta''</u>-<u>''la''</u> – i motsetnad til ord med lang rotstaving, der hovudtyngdi låg fyrst: <u>''kas''</u>-''ta'', <u>''ví''</u>-''sa''. Sidan er denne jamvekti kvorvi flest alle stader – ekte jamvekt finst i dag i Nord-Gudbransdalen, og i Aust-Telemark har ''andrestavingi'' fengi hovudtyngdi – men hev sett merke på sjølvljodet.
Upphavet til namnet og ovringi ligg i [[gamalnorsk]] tid. I [[austnorsk]] fekk då tvostavingsord med stutt rotstaving jamn [[tyngd]] (jamvekt) på båe stavingane: <u>''ta''</u>-<u>''la''</u> – i motsetnad til ord med lang rotstaving, der hovudtyngdi låg fyrst: <u>''kas''</u>-''ta'', <u>''ví''</u>-''sa''. Sidan er denne jamvekti kvorvi flest alle stader – ekte jamvekt finst i dag i målet Nord-Gudbrandsdalen, og i Aust-Telemark har ''andrestavingi'' fengi hovudtyngdi – men hev sett merke på sjølvljodet.


=== Bruk ===
=== Bruk ===

Versjonen frå 19. mai 2010 kl. 22:21

Jamvektsmål heiter det talemålet eller skriftmålet der ord med tvo stavingar er skifte i tvo ulike bolkar: éin der sjølvljodet i endingi hev haldi på det fulle laget sitt: [a], [ʉ], [i] osb. – og éin der endingsljodet er avveikt, helst til [ə].

Denne jamvektsregelen tér helst att i kløyvd nemneform: tala mot kaste – og i linne hokynsord: viku mot gjente. Desse formene er nytta ein del i skrift, med di dei vart knésette i midlandsnormalen. Men i målføri hev jamvektsregelen sett far etter seg i mest alle ordklassone, t.d. lagord: ei lita gjente, men ei sliti gjente – eller styreord: yvir, etter.

Upphav

Upphavet til namnet og ovringi ligg i gamalnorsk tid. I austnorsk fekk då tvostavingsord med stutt rotstaving jamn tyngd (jamvekt) på båe stavingane: ta-la – i motsetnad til ord med lang rotstaving, der hovudtyngdi låg fyrst: kas-ta, -sa. Sidan er denne jamvekti kvorvi flest alle stader – ekte jamvekt finst i dag i målet Nord-Gudbrandsdalen, og i Aust-Telemark har andrestavingi fengi hovudtyngdi – men hev sett merke på sjølvljodet.

Bruk

Sjå au