Skilnad mellom versjonar av «Jamvektsmål»
Inkje endringssamandrag |
Inkje endringssamandrag |
||
| Line 1: | Line 1: | ||
'''Jamvektsmål''' heiter det [[talemål]]et eller [[skriftmål]]et der ord med tvo [[staving]]ar er skifte i tvo ulike bolkar: éin der [[sjølvljod]]et i endingi hev haldi på det fulle laget sitt: <nowiki>[a], [ʉ], [i] osb.</nowiki> – og éin der endingsljodet er avveikt, helst til <nowiki>[ə].</nowiki> | '''Jamvektsmål''' heiter det [[talemål]]et eller [[skriftmål]]et der [[ord]] med tvo [[staving]]ar er skifte i tvo ulike bolkar: éin der [[sjølvljod]]et i endingi hev haldi på det fulle laget sitt: <nowiki>[a], [ʉ], [i] osb.</nowiki> – og éin der endingsljodet er avveikt, helst til <nowiki>[ə].</nowiki> | ||
Denne jamvektsregelen tér helst att i [[kløyvd nemneform]]: ''tala'' mot ''kaste'' – og i linne hokynsord: ''viku'' mot ''gjente''. Desse formene er nytta ein del i skrift, med di dei vart knésette i [[midlandsnormalen]]. Men i [[målføri]] hev jamvektsregelen sett far etter seg i mest alle [[ordklassa|ordklassone]], t.d. [[lagord]]: ei '' | Denne jamvektsregelen tér helst att i [[kløyvd nemneform]]: ''tala'' mot ''kaste'' – og i linne hokynsord: ''viku'' mot ''gjente''. Desse formene er nytta ein del i skrift, med di dei vart knésette i [[midlandsnormalen]]. Men i [[målføri]] hev jamvektsregelen sett far etter seg i mest alle [[ordklassa|ordklassone]], t.d. [[lagord]]: ''ei lit'''a''' gjente'', men ''ei slit'''i''' gjente'' – eller [[styreord]]: ''yv'''i'''r'', ''ett'''e'''r''. | ||
=== Upphav === | === Upphav === | ||
Upphavet til namnet og ovringi ligg i [[gamalnorsk]] tid. I austnorsk fekk då tvostavingsord med stutt rotstaving jamn [[tyngd]] (jamvekt) på båe stavingane: <u>''ta''</u>-<u>''la''</u> – i motsetnad til ord med lang rotstaving, der hovudtyngdi låg fyrst: <u>''kas''</u>-''ta'', <u>''ví''</u>-''sa''. Sidan er denne jamvekti kvorvi flest alle stader, men hev sett merke på sjølvljodet. | Upphavet til namnet og ovringi ligg i [[gamalnorsk]] tid. I [[austnorsk]] fekk då tvostavingsord med stutt rotstaving jamn [[tyngd]] (jamvekt) på båe stavingane: <u>''ta''</u>-<u>''la''</u> – i motsetnad til ord med lang rotstaving, der hovudtyngdi låg fyrst: <u>''kas''</u>-''ta'', <u>''ví''</u>-''sa''. Sidan er denne jamvekti kvorvi flest alle stader, men hev sett merke på sjølvljodet. | ||
=== Bruk === | === Bruk === | ||
* Liste yver [[jamvektsord]] | * Liste yver [[jamvektsord]] | ||
=== Sjå au === | |||
*[[Ljodlæra]] | |||
Versjonen frå 10. februar 2010 kl. 20:29
Jamvektsmål heiter det talemålet eller skriftmålet der ord med tvo stavingar er skifte i tvo ulike bolkar: éin der sjølvljodet i endingi hev haldi på det fulle laget sitt: [a], [ʉ], [i] osb. – og éin der endingsljodet er avveikt, helst til [ə].
Denne jamvektsregelen tér helst att i kløyvd nemneform: tala mot kaste – og i linne hokynsord: viku mot gjente. Desse formene er nytta ein del i skrift, med di dei vart knésette i midlandsnormalen. Men i målføri hev jamvektsregelen sett far etter seg i mest alle ordklassone, t.d. lagord: ei lita gjente, men ei sliti gjente – eller styreord: yvir, etter.
Upphav
Upphavet til namnet og ovringi ligg i gamalnorsk tid. I austnorsk fekk då tvostavingsord med stutt rotstaving jamn tyngd (jamvekt) på båe stavingane: ta-la – i motsetnad til ord med lang rotstaving, der hovudtyngdi låg fyrst: kas-ta, ví-sa. Sidan er denne jamvekti kvorvi flest alle stader, men hev sett merke på sjølvljodet.
Bruk
- Liste yver jamvektsord