Skilnad mellom versjonar av «Spyrjeord»

Frå Mållekken
Hopp til navigering Hopp til søk
sInkje endringssamandrag
Inkje endringssamandrag
 
(8 mellomliggjande versjonar av 3 brukarar er ikkje viste)
Line 2: Line 2:


==[[Høgnorsk]]e hovudformer==
==[[Høgnorsk]]e hovudformer==
===Kor===
* '''Kor''' – Spỳr etter munen i eitkvart:
Spỳr etter munen i eitkvart:
*: ''Kor ofte er du innum?''
: ''Kor ofte er du innum?''
* '''Korleis''' – Spỳr etter visi ved eitkvart:
 
*: ''Korleis veit du det?''
===Korleis===
** '''Korso''' – Hev same tydingi som ''korleis''. Stuttform ''koss''.
Spỳr etter visi ved eitkvart:
* '''Kva''' – Spỳr etter saki:
: ''Korleis veit du det?''
*: ''Kva er det um å gjera? Kva med?''
 
* '''Kva for''' – Spỳr etter det einskilde:
===Korso===
*: ''Kva (for) gjenta er detta? Kva for ein er du?''
Hev same tydingi som ''korleis''. Stuttform ''koss''.
* '''Kvar''' – Spỳr etter staden:
 
*: ''Kvar sit du?''
===Kva===
** '''Kvadan''' – Spỳr etter staden eitkvart kjem frå:
Spỳr etter saki:
**: ''Kvadan kjem du?''
: ''Kva er det um å gjera? Kva med?''
** '''Kvart''' – Spỳr etter staden eitkvart skal til:
 
**: ''Kvart gjeng du?''
====Kva for====
* '''Kven''' – Spỳr etter folk (stundom dyr og andre ting au):
Spỳr etter det einskilde:
*: ''Kven er du? Kven er denne boki åt?''
: ''Kva (for) gjenta er detta? Kva for ein er du?''
*'''Kvi''' – Spỳr etter årsaki til eller fyremålet ved eitkvart:
 
*: ''Kvi fór du so åt?'' :
===Kvar===
*: ''Kvi'' er upphavleg [[sidefall]]sform av ''kva''.
Spỳr etter staden:
** '''Kvifor''' – Hev same tydingi som ''kvi''.
: ''Kvar sit du?''
* '''Kvår''' – Tyder «kven eller kva av tvo»:
 
*: ''Kvår vil du hava: is eller sjokolade?''
====Kvadan====
* '''Når''' – Spỳr etter tidi:
Spỳr etter staden eitkvart kjem frå:
*: ''Når vert du ferdug?''
: ''Kvadan kjem du?''
* '''Nær''' – Same som ''når''.
 
====Kvart====
Spỳr etter staden eitkvart skal til:
: ''Kvart gjeng du?''
 
===Kven===
Spỳr etter folk (stundom dyr og andre ting au):
: ''Kven er du? Kven er denne boki åt?''
 
===Kvi===
Spỳr etter årsaki til eller fyremålet ved eitkvart:
: ''Kvi fór du so åt?''
''Kvi'' er upphavleg [[sidefall]]sform av ''kva''.
 
====Kvifor====
Hev same tydingi som ''kvi''.
 
===Kvår===
Tyder «kven eller kva av tvo»:
: ''Kvår vil du hava: is eller sjokolade?''
 
===Når===
Spỳr etter tidi:
: ''Når vert du ferdug?''
Vert òg skrive ''nær''.


==Avvikande former==
==Avvikande former==
Line 58: Line 33:
Spyrjeordi på ''h-'' er vanlege i [[målføri]] på mykje av Austlandet og svarar til formene på ''kva-'' (og ''ko-''). Upphavet er ein yvergang ''hva-'' > ''ho-'' i [[gamalnorsk]]. Desse formene er mykje attåt ordbokfeste av di dei au eig heime i [[folkevisor|folkevisone]].
Spyrjeordi på ''h-'' er vanlege i [[målføri]] på mykje av Austlandet og svarar til formene på ''kva-'' (og ''ko-''). Upphavet er ein yvergang ''hva-'' > ''ho-'' i [[gamalnorsk]]. Desse formene er mykje attåt ordbokfeste av di dei au eig heime i [[folkevisor|folkevisone]].


====Hokke====
* '''Hokke''' – Tyder ''kven'' og ''kva for ein''. Kjem av [[gamalnorsk|gn]]. ''hvaðki'' og fulla ''hvílíkan'' ( > ''hulkan''). Vert au bøygt i [[kyn]]: ''hokken, hokki, hokke''.
Tyder ''kven'' og ''kva for ein''. Kjem av [[gamalnorsk|gn]]. ''hvaðki'' og fulla ''hvílíkan'' ( > ''hulkan''). Vert au bøygt i [[kyn]]: ''hokken, hokki, hokke''.
* '''Hosse''' – Svarar til ''korso'' (''korleis''). Finst au med ''-n'': ''hossen''.
 
*: Av andre målføreformer er ''hossi'' (''-ø-'') og ''hòsi'' i Telemark, og ''(h)åssen'' på Sudaustlandet.
====Hosse====
* '''Hoss''' - Svarar til ''koss'' (stuttform).
Svarar til ''korso'' (''korleis'').
* '''Hor''' – Svarar til ''kvar'' og ''kor''.
 
* '''Horleis''' – Svarar til ''korleis''.
====Hor====
* '''Hot''' – Svarar til ''kva(t)''. t-en vert halden med di han ofte vert [[uttala]] i [[målføri]], t.d. i Telemark og i Austfold.
Svarar til ''kvar'' og ''kor''.
* '''Hotfor''' - Tyder ''kvifor'' (og svarar til ''kva-for'').
 
====Horleis====
Svarar til ''korleis''.
 
====Hot====
Svarar til ''kva(t)''. t-en vert halden med di han ofte vert [[uttala]] i [[målføri]], t.d. i Telemark og i Austfold.


===Nær===
[[Kategori:Listor]]

Siste versjonen frå 31. august 2023 kl. 10:30

Spyrjeord vert nytta i ei setning til å spyrja etter eit umstende i samanhanget setningi skildrar. Spyrjeordi er gjerne skifte i spyrjande varaord og spyrjande medord, etter vanleg ordklasseskipnad.

Høgnorske hovudformer

  • Kor – Spỳr etter munen i eitkvart:
    Kor ofte er du innum?
  • Korleis – Spỳr etter visi ved eitkvart:
    Korleis veit du det?
    • Korso – Hev same tydingi som korleis. Stuttform koss.
  • Kva – Spỳr etter saki:
    Kva er det um å gjera? Kva med?
  • Kva for – Spỳr etter det einskilde:
    Kva (for) gjenta er detta? Kva for ein er du?
  • Kvar – Spỳr etter staden:
    Kvar sit du?
    • Kvadan – Spỳr etter staden eitkvart kjem frå:
      Kvadan kjem du?
    • Kvart – Spỳr etter staden eitkvart skal til:
      Kvart gjeng du?
  • Kven – Spỳr etter folk (stundom dyr og andre ting au):
    Kven er du? Kven er denne boki åt?
  • Kvi – Spỳr etter årsaki til eller fyremålet ved eitkvart:
    Kvi fór du so åt? :
    Kvi er upphavleg sidefallsform av kva.
    • Kvifor – Hev same tydingi som kvi.
  • Kvår – Tyder «kven eller kva av tvo»:
    Kvår vil du hava: is eller sjokolade?
  • Når – Spỳr etter tidi:
    Når vert du ferdug?
  • Nær – Same som når.

Avvikande former

H-former

Spyrjeordi på h- er vanlege i målføri på mykje av Austlandet og svarar til formene på kva- (og ko-). Upphavet er ein yvergang hva- > ho- i gamalnorsk. Desse formene er mykje attåt ordbokfeste av di dei au eig heime i folkevisone.

  • Hokke – Tyder kven og kva for ein. Kjem av gn. hvaðki og fulla hvílíkan ( > hulkan). Vert au bøygt i kyn: hokken, hokki, hokke.
  • Hosse – Svarar til korso (korleis). Finst au med -n: hossen.
    Av andre målføreformer er hossi (-ø-) og hòsi i Telemark, og (h)åssen på Sudaustlandet.
  • Hoss - Svarar til koss (stuttform).
  • Hor – Svarar til kvar og kor.
  • Horleis – Svarar til korleis.
  • Hot – Svarar til kva(t). t-en vert halden med di han ofte vert uttala i målføri, t.d. i Telemark og i Austfold.
  • Hotfor - Tyder kvifor (og svarar til kva-for).