Skilnad mellom versjonar av «Frumnorderlendsk»
Line 11: | Line 11: | ||
Kjølevik-innskrifti frå Strand i Ryfylke frå ikr. 500:<br> | Kjølevik-innskrifti frå Strand i Ryfylke frå ikr. 500:<br> | ||
'''hadulaikaR ek hagustadaR | '''hadulaikaR ek hagustadaR h͡l(a)aiwido magu minino''' | ||
== Lånord == | == Lånord == |
Versjonen frå 10. august 2007 kl. 09:53
Frumnorderlendsk er namnet på det norderlendske målstiget frå 200 til 500 e. Kr.; det eldste skriftlege vitnemålet um norderlendsk. Tidi etter fram til 700 kallar ein yvergangstidi (synkopetidi).
Målvald
Vitnemål
Runeinnskrifter
Gullhorn-innskrifti frå Gallehus i Slesvig (Sør-Jylland) frå 400-talet:
ek hlewagastiR holtijaR horna tawido
Kjølevik-innskrifti frå Strand i Ryfylke frå ikr. 500:
hadulaikaR ek hagustadaR h͡l(a)aiwido magu minino
Lånord
Formverk
Ljodverk
Stavingstyngd
Sjølvljodane
lange | stutte | |||
---|---|---|---|---|
fremre | attare | fremre | attare | |
høg | /i:/ | /u:/ | /i/ | /u/ |
millomhøg | /e:/ | /o:/ | /e/ | /o/ |
låg | /a:/ | /a/ |
- /o/ er ein seinare framvokster i frumnorderlendsk frå u og ū (gjenom u) etter a-ljodbrigde. Jfr. tidleg fn. *hurna > fn. horna (Gallehus) > gn. horn.
- I sein frumgermansk tid vart IE *ei (og *ēi) oftast til ī, men stundom til einskildsjølvljod ē², som førde til at upphavleg fg. /e:/, ē¹, vart opnare (/æ:/) og sidan gjekk yver til /a:/ (jfr. makija). Eit døme på ē² er lét (ft. av lata).
Frumnorderlendsk hadde tri tviljodar:
- /ai/ staina
- /au/ laukaR
- /eu/ (/iu/ fyre i eller o i stavingi etter)
Medljodane
Plosiv
- p /p/
- b /b/ og /β/
- t /t/
- d /d/ og /ð/
- k /k/
- g /g/ og /γ/
Nasal
- n /n/
- m /m/
Likvid
- l /l/
- r /r/
- R /R/ el /z/
Frikativ
- f /f/
- þ /θ/
- s /s/
- h /h/
Aproksimant
- j /j/
- w /w/
b, d, g hev allofonar; plosivar i framljod og afrikatar i inn- og utljod.
Bøygjingsverk
eintal | mangtal | |
---|---|---|
Nom. | dagaR | dagōR |
Gen. | dagas | *dagō |
Dat. | dagai | dagumR |
Akk. | daga | *dagann |
Målbrigde i frumnorderlendsk
- 1. fg. /e:/ (el /æ:/) > fn. /a:/.
Fg. *mēkija- > fn. makija akk. av seinare gn. nom. mækir (sverd). Yvergangen frå a til æ i mækir kjem etter i-ljodbrigde. Jfr. finsk miekke og got. mēkeis (/me:ki:s/). Jfr. òg got. mēna og gn. máni.
- 2. n kverv fyre s med verderlagslengjing.
fn. ansuR (heiden gud) > gn. áss (got. ans) Jfr. gn. áss (ås, bjelke) og ansas i finsk; gn. gás og tysk Gans; gn. ást og got. ansts og gn. unna (verb).